Sprint koşularında verimi olumlu etkileyen en önemli faktör kas yapısına bağlı olan çabukluktur. Araştırmalar, yüksek performans gösteren sprinterlerin bacak kaslarında belirgin şekilde, süratli kasılan fibril tiplerinin daha fazla olduğunu ortaya çıkarmıştır. Kaslarda fibril tipi dağılımı kalıtsaldır. Kas gücü, reaksiyon zamanı ve refleks zamanında da genetik faktörlerin rolü bulunmaktadır. Adım uzunluğu ve adım frekansı, maksimum hızı belirleyen unsurlardır.

Hareketlilik ve sinirsel yapı, nöro-musküler sistemin düzenli çalışarak, hareket hızının ve maksimal hareket frekansının optimal kuvvet ile sağlanmasında etkilidir. Yüksek hareket frekansı da çabuk kuvvet ile olur. Çabuk kuvvet ise lokomotorik sürat veriminin kondisyonel temelini oluşturmaktadır. Reaksiyon, sprinter için çıkışta çok önemlidir.
Sprinter için ideal bir vücut şekli ortaya konulamamıştır. Sürat ile boy ve vücut ağırlığı arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Sprinterler, psikolojik olarak asabi mizaçlı ve dinamik tiplerdir. Konsantrasyon yetenekleri, iradeyi arttırma güçleri, heyecanını kontrol altında tutma özellikleri iyi olmalıdır. Kısa mesafe koşularında spor motorsal özelliklerin dağılımı şöyledir:

Orta Mesafe Koşularında
Spor Motorsal Özellikler

Özel dayanıklılıklarının yanında, oldukça süratlidirler ve bu performansa direk etki eder. Diğer önemli bir özellikleri ise 02 borçlanma kapasitesidir. 02 borcu büyüklüğü, yapılan maximal eforun süresine ve ağırlığına bağlıdır. Ayrıca bunda, motivasyonun yüksek olmasının da etkisi vardır. Fiziksel güç uyum düzeyi yüksek olan koşucuların, 02 borcu değerinin de yüksek olduğu saptanmıştır. Maximal 02 borcu, maximal işin ilk 2-3 dakikalarında görülür. Bu da 02 borçlanma kapasitesinin orta mesafe koşularındaki önemini ortaya koymaktadır. Ancak, maximal iş süresi ile 02 borcu yüksekliğinin , kişilere göre farklılık göstermesidir.
Orta mesafe koşucularının aerobik kapasiteleri, sprinterlerden daha yüksektir. Maximal kalp dakika volümleri yüksektir. Kalp atım volümleri hem dinlenmede hem de çalışma sırasında yüksektir.

Dayanıklılık, mesafelere göre % 40-60 aerobik ,% 60-40 anaerobik içerikli özel dayanıklılıktır. Orta mesafe koşularında spor motorsal özelliklerin dağılımı şöyledir.

Uzun Mesafe Koşularında Spor Motorsal Özellikler

Uzun mesafe koşucuları anatomik olarak zayıf yapılı ve yağ dokuları oldukça azdır. Oksijen (02) taşınması ve kullanılması en önemli fizyolojik olaydır. Bir maraton koşusu sırasında 02 gereksinimi 600 L. Kadardır. Koşu sırasında alınan 02 ile bunun 590 litresi karşılanır. Girilen 02 borcu ancak % 2 kadardır. Bu durumda, performansa etki eden en önemli fizyolojik faktör aerobik kapasitedir.
Performansa etki eden diğer bir faktör koşu verimliliğidir. Yani belirli miktar 02 ile ne kadar mesafe koşulabileceğidir. Solunum sistemi, akciğerlere 1 dakikada daha fazla hava sokabilme yeteneğine sahiptir.
Maratonda önemli bir faktör de, endojen enerji kaynağının ne kadar olduğu ve kullanabilme yeteneğidir. Uzun süreli eforlarda en önemli enerji kaynağını yağlar oluşturur. Kondisyon düzeyi yüksek koşucularda, enerji kaynağı olarak yağdan yararlanma daha etkindir.
Uzun mesafe koşucularında, kas kuvveti düşük bulunmuş olmakla birlikte, vücut ağırlığının göre oranlandığında (relatif kuvvet) normal sınırlar içinde olduğu görülmüştür. Reaksiyon zamanı, kısa mesafe koşucularına göre daha uzun bulunmuştur. Uzun mesafe koşularında spor motorsal özelliklerin dağılımı şöyledir.

ATLAMALARDA SPOR MOTORSAL ÖZELLİKLER

Atlamalarda iyi bir performans gösterebilmek için, tekniğin doğru öğrenilmesi, koşu sürati ve çabuk kuvvetin kazanılması gerekir. Yüksek verim, kişinin kondisyonel yeteneği, teknik – koordinasyonu ve antropometrik (anatomik) yapısı ile elde edilir.Uzun, üçadım ve sırıkla yüksek atlamada bir sürat ile erişilir.
Yüksek atlayıcı, sıçrama kuvvetini, yaklaşma koşusu sürati ile sınırlandırmak zorundadır. Bununla birlikte gerekli diğer özellikler; sıçrama kuvveti, reaktif (patlayıcı) kuvvet ve dinamik maksimal kuvvettir. Sıçrama kuvveti, ağırlık merkezinin yükseğe ulaşmasında etkilidir. Sıçramada başarı için de reaktif kuvvet etkili olmaktadır. Dinamik maksimal kuvvet ise, reaktif kuvvetin etkisini arttırmak için gereklidir.
Atlamalarda, relatif kuvvetin (toplam kuvvetin vücut ağırlığına oranı) önemli bir etkisi vardır. Bacakların gerçek kas kuvveti aynı, fakat kiloları farklı olan atlayıcılarda verim, kilosu az olanda daha yüksek olacaktır. Dolayısıyla kas kuvvetinin artımını, kas hipertrofisini normalin üzerine çıkartmadan oluşturmak gerekir. Yarışmalar saatlerce sürebildiğinden, özel bir dayanıklılığa da ihtiyaç vardır. Sportif verimi belirleyici diğer bir faktör de, yarışma kuralları ile sınırlandırılmış tekniktir. Tekniğin oluşumunda, koordinasyon, denge, ritm, hareketlilik ve çeviklik etkilidir.
Uzun atlamada etkili olan özellik; sürat, reaktif sıçrama kuvveti ve koordinasyon yeteneği, üç adım atlamada; sürat, sıçrama kuvveti dayanıklılığı ve denge yeteneği, yüksek atlamada; sıçrama kuvveti, sürat, ritm duygusu ve özel hareketlilik, sırıkla yüksek atlamada; sürat, beden kuvveti, kolların çekme ve dayanma kuvveti ile özel hareketlilik yetenekleri görülür. Atlamalarda etkili enerji sistemi, alaktik-anaerob özelliktedir. Atlayıcıların piskolojik yönden de güçlü olması gerekir. Zeki, hırslı, kendine güvenen ve yüksek bir iradeye ve konsantrasyona sahip olmaları gerekir.

ATMALARDA SPOR MOTORSAL ÖZELLİKLER

Atma dallarında kuvvet ön planda yer alır. Verim için, atış aletlerinin yüksek uçuş hızına ulaştırılması gerekir. Bu da kuvvet ile olur. Buradaki kuvvetlilik, temelde var olan maksimal kuvvet ile birlikte, özel çabuk kuvvet yeteneklidir. Atma branşlarında, dayanıklılık, sadece antrenmana uyumda ve özel yükleme içerikli atma antrenmanlarında yorgunluğa karşı koymak için gereklidir.
Teknik – koordinasyon, kondisyonel potansiyelin maksimal yarışma verimine aktarılmasında en önemli faktördür. Burada koordinatif yeteneklerden, ayırt edebilme ve birleştirilme yeteneği, ritm yeteneği, uyum ve yer değiştirme yetenekleri etkili olurlar.
Branşlara göre etkili olan özellikler; gülle atmada: atış kolu ve bacakların özel çabuk kuvveti, vücut kuvveti, explosif (patlayıcı) kuvvet, disk atmada; vücut kuvveti, bacak kuvveti ve atış kolunun patlayıcı kuvveti, olarak görülür. Atmalarda da etkili enerji sistemi alaktik anaerob özelliktir. Atmalarda spor motorsal özelliklerin dağılımı şöyledir.

ATLETİZMDE İŞLEVSEL ANATOMİ

1. SPRINTERIN İŞLEVSEL ANATOMİSİ

Performansı Belirleyen Kaslar:

Kısa mesafe koşularında adım uzunluğu ve frekansı (dakikadaki adım sayısı) koşunun hızını belirler. Salınım evresinde bunlar kalça ekleminin fleksörleri (bükücü kaslar; rectus femoris, iliopsoas ve tensor fasciae latae) tarafından belirlenir. Destek ve yeri itişin sonlanmasını (topuğun kalkışını) içeren evrede ise, kalça ekstansörleri (açıcı – gerici kaslar) gluteus maximus, diz extansörleri quadriceps femoris ve planter fleksörler (ayak tabanı bükücüleri) ile triceps surae kasları egemendir.

Start ve Sprint :

Startta “hazır (dikkat)” pozisyonunda kollar bir ölçüde destek verse de, öne doğru fırlama, alt ekstremite kas sisteminin sorumluluğundadır. Kolların ters yönde salınması sprint boyunca yardımcı olur. ”dikkat” pozisyonu, koşu kaslarının ön gerilmesini ve bunların optimal bir açıda etki göstermelerini sağlar. Burada, triceps surae kasını yeterli derecede germektir. Bu hareket, çıkış takozunu topuğun kuvvetlice itişini sağlar. Çıkış tabancası ile kalçanın ve dizin eş zamanlı ekstansiyonu (açma germe), öndeki (start) bacağın extansiyonunu tetikler. Bu hareket, kalça ve dizin ekstansiyonuyla eş zamanlı olarak, triceps surae kası tarafından yapılan ayağın terminal planter fleksiyonu, başlıca rectus femoris, iliopsas ve tensor fasciae kasları tarafından gerçekleştirilir. Harekete yardımcı olan kol ve omuz kasları ise; deltoid, trapezius kasları, bükücü kaslar; biceps brachii, brahialis, brachioradialis ve açıcı kas olan triceps, brachi kaslarıdır.
Harekete yardımcı olan alt bacak kasları ise gastroenemius ve soleus kaslarıdır.

2-Uzun Atlayıcının İşlevsel Anatomisi

Atlamada sprintteki performans kasları kullanılır.Yere inişe hazırlıkta, kalça fleksörleri ve karın kaslarının özel kondisyonda olması gerekir. Kalça fleksörleri bacakların gerekli kalkışını olanaklı kılar: Karın kasları ise, pelvisi sabitleyip – arkaya – doğru – eğerek, yardımcı olurlar.
Kalça fleksiyonu, biartiküler ischiocrual kaslarının gerilme direncinden etkilenir. Dolayısıyla, optimal performans için gelişmiş bir gerilme potansiyeli için bu kasların antrene edilmesi gerekir.

ÜÇ ADIM ATLAYICININ İŞLEVSEL ANATOMİSİ

“Hop (Sekme)”,”step (adım)” ve jump (atlama)” da performansı belirleyen kas sistemi, uzun atlamada kullanılan kaslarla uyumludur. Yere konma anında sıçrama kasları anti-dinamik bir şekilde etki eder, bunu pozitif bir dinamik hareket izler. Yani sıçrama kasları kasılırlar.

4. Yüksek Atlayıcının İşlevsel Anatomisi

Sprint, uzun atlama ve üç adım atlamadaki kaslar, yüksek atlamada da kullanılır. ”Hop (atlama)” tekniğinde, sırtın kavislenmesi, agonistlerin (kalça fleksörleri ve sırt extansörleri) büyük kasılma gücünü ve antagonistlerin